TAAL IS DE BESTE MANIER OM DE STILTE TE BOETSEREN — Recensie ‘Enoch Arden’ van Muziektheater Transparant
Recensie bij “Enoch Arden” van Dirk Roofthooft en Muziektheater Transparant — Donderdag 23 oktober 2020 — Schouwburg Kortrijk
Ludwig Poignie, theaterambassadeur Kortrijk Schouwburg
Woordvirtuoos Dirk Roofthooft brengt hoog-romantisch gedicht “Enoch Arden” tot leven
’t Zijn bizarre tijden …
Donderdag 23 oktober 2020, Schouwburg Kortrijk. Handgel in aanslag, mondkapjes op, en op veilige afstand van mekaar stappen we de gelegenheidsbalzaal binnen, tijdelijk dienstdoend als theaterarena. Alleen maar stilte en vragende ogen. De rest onzichtbaar achter beschermlinnen. Een verteller-vertolker, gemaskerd, op een stoel rechts. Een pianist-begeleider, eveneens gemaskerd, een universum verder links. In het midden een filmscherm met bevend-zwartwitte beelden. Onwezenlijk decorum om een hoogtepunt uit de Engelse vooroorlogse romantiek terdege te kunnen savoureren.
Want een hoogtepunt is “Enoch Arden” wel degelijk. Geschreven in 1864 door Alfred Tennyson en in 1897 door Richard Strauss voorzien van een fijnzinnige pianopartituur beschrijft het uitvoerige gedicht een hartverscheurend verhaal van een door de omstandigheden getormenteerde liefde. Heel kort: Enoch en Philip zijn beiden verliefd op Annie Lee, maar zij kiest Enoch tot haar man, waarmee ze drie kinderen krijgt. Enoch maakt een zeer lange zeereis, komt in tien jaar niet terug wat ‘weduwe’ Annie in de armen van Philip drijft waarmee ze eveneens een kind krijgt. Enoch komt wél terug, ziet het ware geluk in het nieuwe gezin en besluit tot op zijn sterfbed te zwijgen om die onwezenlijke liefde niet te verstoren… Ontroerend mooi verhaal en een ware uitdaging om theatraal te verwerken.
Transparant houdt zich aan de ene kant strikt aan de Strauss-partituur (virtuoos vertolkt door Guy Vandromme) maar voegt heel wat toe. Het verhaal kreeg een nieuwe, vlotte vertaling (Celine Linssen) die Roofthooft in staat stelt om zijn immens arsenaal verteltalent ten volle te etaleren. Maar vooral het filmische peper-en-zout betekende een serieuze meerwaarde voor de opvoering. Eric de Kuyper had uit zijn Amsterdamse periode in het Filmarchief de “Bits and Pieces” (honderden kilometer bijna vergane stomme-film-band) uitgeplozen en een selectie nostalgische beelden op een centraal tussen de twee uitvoerders geponeerd scherm geprojecteerd. Niet als verhaaltechnische realiteit, maar om de sfeer, de esthetiek en de specifieke romantiekstijl te suggereren. De organische symbiose tussen tekst, muziek en die beelden bracht mij na een tijdje in een soort roes waarbij het verhaal zich als het ware naadloos op mijn netvlies projecteerde. De muzikale lijnen ondersteunden de plot niet, nee, ze wàren als het ware een diepere dimensie, een verhaallijn op zichzelf. Zo speelde Vandromme de rol van Arden in Es, de lijnen van Annie Lee melodisch-stijgend in G, Philip in E, terwijl zelfs de zee in G minor onder zijn vaardige pianovingers een muzikaal personage werd. De lange intermezzi waarbij de piano stil bleef, stelden Roofthooft in staat om subtielere emoties expressief uit te diepen. U begrijpt dus wel dat hier virtuozen aan het werk waren…
En dan, dat prachtig-melodramatische gegeven, dat minuut na minuut ontroerender binnendrong. Die onmogelijke liefde, danig versterkt door afwezigheid van de protagonist, dat bewust afstand nemen van, die verlatenheid uit noodzaak … de ongelooflijke ‘Krankheit des schmerzlichen Verlangens’, de onmogelijkheid om nog te leven met-of-zonder. Hoog-romantiek ten voeten uit.
Daar ligt nu precies de grote verdienste van Roofthooft. Dé valkuil ligt vanzelfsprekend in verleidelijk-melodramatische overacting, in een té zeemzoeterige benadering. Niets daarvan bij deze rasacteur. Eerder sec vertelt hij die wanhopige worsteling in Ardens ziel, maar laat én de tekst, én Richard Strauss, en niet in het minst de nostalgische centrale beelden van een woeste Engelse westkust organisch in mekaar overvloeien tot een aangrijpend mooi geheel. Die zelfs een koele kikker (sic) met een traantje opscheepte.
Roofthooft boetseerde de stilte tussen dat hartverscheurende verhaal, die langvervlogen poëzie van Tennyson, die heerlijke partituur van Strauss en de filmische evocatie van het ontembare Engelse kustlandschap tot een vormelijk aandoenlijk geheel. Het warme en lange applaus vertolkte de appreciatie.
Hoe graag had ik doorheen dat afzichtelijk lichtblauw masker de mime van de rasverteller erbij geserveerd gekregen. Helaas, corona gooide roet in dat viersterren-eten.
Ludwig Poignie, theaterambassadeur Kortrijk Schouwburg.
